Jakub Woroncow: Białowieża: Głaz na cześć ofiar publicznych egzekucji

W centralnym punkcie Białowieży, tuż obok cerkwii znajduje się niezwykłe miejsce. Pomnik poległym za wolność. Odbyło się tu 10 publicznych egzekucji, zamordowano od 90 do 129 osób. Zdaniem lokalnego historyka, Waldemara Monkiewicza zginęło tam m.in. pięć osób niepełnoletnich i 15 kobiet.

Pierwszymi ofiarami, straconymi 12 sierpnia 1942 roku byli trzydziestoletni Konstanty i Lidia Barmutowie. Rodzice dwójki małych córek mieszkający w jednym z dwóch wagonów przy stacji kolejek leśnych w Nieznanym Borze. Oboje udzielali pomocy działającym w okolicy radzieckim partyzantom. Zginęli razem, a ich ciała wisiały na widoku publicznym jeszcze przez kilka dni.

Następna egzekucja publiczna w tym samym miejscu miała miejsce 9 września 1942 roku. Tym razem Niemcy powiesili 18 osób pochodzących ze wsi Królowy Most, Kamieniuki i Brodzicze. Ciała wisiały na szubienicach przez kilka dni zanim pozwolono je pochować na cmentarzu. Tym razem szubienice umieszczono na drzewach rosnących przed cerkwią. Kolejne egzekucje miały miejsce 19 października 1942 roku ( powieszono wówczas 13 osób z Policznej, Łuki, Kruhłego, Wołkostawca, Rogacz, Kruszewa i Dubin), 7 listopada (11 osób z Białego Lasku, Gnilca Czerlonki i Starzyny), 21 listopada (8 osób z Opaki Dużej, Szczytów i Kruhłego), 22 grudnia (20 osób z Krzywca, Lewkowa Starego i Siemianówki). W roku następnym miały miejsce jeszcze cztery egzekucje: 14 stycznia (17 osób z Masiewa, Koweły, Bachur, Długiego Brodu, Starzyny), 1 lutego ( 24 osoby z Usnarszczyzny, Chrabostówki, Kamienia, Wieżanki, Treszczotek, Kolonii Wólki), w kwietniu (13 osób z Kojłów, Dziękoni, Dubicz, Pokaniewa, Zambrowa) i 17 września (3 osoby z Kuraszewa i Hajnówki).

Cała historia została opisana tutaj.

W latach 80. w miejscu kaźni tych osób postawiono pamiątkowy głaz. Widniał na nim napis: "Poległym za wolność i socjalizm". Pomnik stoi do tej pory, jednak zostały z niego usunięte nieprawomyślne słowo "socjalizm", a obok postawiono prawosławny krzyż. Na innej tablicy można również znaleźć nazwiska ustalonych ofiar.